25 Şubat 2013 Pazartesi

Halıcılık Terimleri


Abraş : Yünün yapısındaki veya boyamasındaki farklılıklar nedeniyle halı üzerinde aynı renkte ton farklılıklarının görülmesi.
Antik Yıkama : Renkleri hafifçe soldurarak halıda eskimiş görüntüsü elde etmek için yapılan kimyasal yıkama.
Atkı: Dikey çözgü tellerini birbirine bağlayarak halının bütünleşmesini sağlayan ipler. Bu ipler ancak halının sırtına (arka kısmına) dikkatlice bakılırsa görülebilir.
Bordür : Halının kenar kısmında yer alan ve orta alanı  çevreleyen desen.
Çakım : Halının yıkama işleminden sonra düzgünlüğünü sağlamak amacıyla gönyesine getirilerek ahşap bir zemin üzerine çakılması işlemi.
Çeyrek : Yaklaşık 0.80 x 1.20 m. ölçüsünü ifade eder.
Çivit Otu :  Mavinin çeşitli tonlarının elde edildiği bir bitki türü.
Çözgü : Tezgahın çerçevesine dikey ve gergin bir biçimde  sarılan ve halının iskeletini oluşturan ipler. Dokunmuş bir halıda bu ipler halının saçağını oluşturur.
Düz Dokuma : Düğümsüz yani havsız dokumalara verilen isim.  'Kilim' ile eş anlamda kullanılır.
Floş :  Suni ipek. Selüloz bazlı, sentetik görünüşlü suni elyaf.
Hav : Çözgü üzerine bağlanan düğümlerin halının ön yüzüne doğru olan uzantısı.
Hav Yüksekliği : Halının cinsine ve kalitesine göre değişen hav uzunluğu. İlme Halıya rengini veren ve halının desenini oluşturan ipler. Halıcılıkta düğüme ilme de denilir.
Kalite :  Bir halıda 1 desimetrekareye düşen düğüm sayısını ifade eder.
Karyola : Yaklaşık 1.50 x 2.10 m. ölçüsünü ifade eder.
Kelle :  Yaklaşık 2.00 x 3.00 m. ölçüsünü ifade eder.
Kilimlik : Halının başlangıç ve bitiminde dokunan, genişliği yörelere göre değişebilen havsız, düz dokuma (kilim) kısmı.
Koşnil :  Kırmızı ile mor arası açık bordo gibi tonların elde edildiği Orta  Amerika'da bulunan bir böcek türü.
Kök boya :  Kırmızı renk ve tonlarının elde edildiği bir bitki köküdür. "Doğal boyalar" anlamında da kullanılır.
Model : Dokunacak halı deseninin halının kalitesine uygun olara hazırlanmış milimetrik kağıda kullanılacak renkler ile işlenmesi.
Model Kartonu : Dokuyucunun kullanacağı modellerin muhtelif parçalar halinde kartona yapıştırılmış hali.
Seccade : Üzerinde namaz kılınan halı boyutuna verilen isimdir. Yaklaşık 1.20 x 1.80 m. ölçüsünü ifade eder.
Sırt : Düğümlerin net olarak görüldüğü halının arka kısmı.
Sumak :  Dolama tekniğiyle dokunan, sıralar arasında halıda olduğu gibi  atkının da kullanıldığı kalın ve havsız bir düz dokuma türüdür.
Taban : Kelleden daha büyük ölçüleri ifade eder.
Yapak : Koyunların kırkılmasıyla elde edilen yün.
Yastık : Yaklaşık 0.50 x 0.70 m. ölçüsünü ifade eder.
Yatım : Havların düğümlerin bağlandığı tarafa doğru yatması
Yıkama : Kullanılan yün ipliklerinden gelen harman yağı ve dokuma süresince halının bünyesine giren toz ve kirlerin uzaklaştırılması  için deterjan ve muhtelif kimyasal maddelerle yapılan yıkama işlemi.

Halıcılık Geçmişi


Halının kökü Anadolu Selçuklu Devleti'nden gelmiştir. Kilimle halı birbirinden farklıdır. Kilim ince halı tipidir. Dünyada ilk bilinen halılar Orta Asya'da Türkler tarafından dokunmuştur. Bu halıların günümüze kadar ulaşabilmiş en eski örneğinin M.Ö. 6-5 yüzyıllarda yapılmış olduğu ve halen Leningrad Müzesi'nde saklandığı bilinmektedir.

Halı insanların rahat sıcak bir zemin arayışı sonucu ortaya çıkan ve ev dekorasyonunda önemli yer tutan bir malzemedir. Tarihi ise insanlık tarihi kadar eskidir. İnsanlar önce sıcak bir zemin yaratmak amacıyla hayvan postlarını kullanmakta idi.

İhtiyaçları arttıkça, ihtiyaçlarına uygun post bulamadıkları için, post taklidi yaygılar ürettiler. Zamanla sevdiklerini de desenleştirerek, bugünkü halının kaba örneklerine ulaştılar. Kısaca halı insanoğlunun doğaya karşı ve doğayı kendine uydurma mücadelesinin ilk ürünlerindendir.

Günümüze kadar gelen halı, yaşantımızda ekonomik, sosyal ve kültürel olarak önemli bir yer tutar. Gerek Türklerdeki, gerekse doğu ülkelerindeki ev dekorasyonundaki başlıca unsur halı ve kilimdir.

Günümüzde modern teknolojinin sınırsız avantajlarını kullanan halı sektörü kendini sürekli yenilemektedir. Her yıl yeni trendlerin, kalitelerin ortaya çıktığı halı sektörü yaratıcılığın sınırlarını zorlamaya devam eden bir oluşum haline gelmiştir.


23 Şubat 2013 Cumartesi

Halıcılıkta kullanılan kök boyaları


Halı yapımında kullanılan kök boyası çeşitli bitkilerden elde edilmektedir.
Bu bitkilerin başlıcaları; soğan kabuğundan koyu sarı renk; ceviz kabuğundan koyu kahverengi, krem ve bej renkleri; boya kökünden koyu kırmızı, açık kırmızı, şeker rengi ve tarçın rengi; somak’tan kirli sarı; sarıkızotu’ndan tarçın rengi; sarıkızotu-indigo Hindistan’da yetişen bir bitkidir) karşımından yeşil renk; palamut’tan kızıl devetüyü, açık devetüyü ve gri renkler; mazı’dan koyu sarı; kızılçam kabuğundan sarı, kızıllı sarı, tarçın sarısı; adaçayı’ndan fildişi rengi ve bej rengi elde edilir.

Sarımtırak tonlar veren basama otu ise genellikle renk karışımlarında kullanılır.
Bu boyaları elde etmek için, boya bitkileri bir gün önceden boyama kazanındaki suya bırakılıp, erimeleri sağlanır.
Yünler ise; iyice ıslatılmış ve sıkılmış olarak boyaya atılır. 80 ve 90 derecede kaynatılır. Boya işlemi biten yünler, sabunlu ılık su ile yıkanıp gölgede kurutulur ve halıların hazır hale gelene kadar beklenir.


HALICILIKTA İLMİK (DÜĞÜM) ÇEŞİTLERİ


HALICILIKTA İLMİK (DÜĞÜM) ÇEŞİTLERİ
Genel olarak el halısında iki tip düğüm tekniği kullanılmaktadır: Türk düğümü ( Gördes düğümü, simetrik düğüm) ve İran düğümü (Sine düğümü, asimetrik düğüm). Türkiye’de (Isparta’nın tüm dokumaları ve Sivas ve Hereke bölgelerinin bazı dokumaları hariç), Kafkasya’da, Batı ve Kuzeybatı İran’da dokunan halılarda Türk düğümü kullanılmıştır.

İran düğümü ise Orta ve Doğu İran’da, Hindistan, Orta Asya ve Çin’de dokunan halılarda yaygın olarak kullanılmaktadır.

Türk düğüm tekniğinde ilme iki çözgü telinin de etrafına dolanarak çözgü tellerinin arasından çıkarılma yöntemiyle bağlanır ve kesilir. Böylelikle düğüm iki çözgü telini de sarmış olur. İran düğüm tekniğinde ise ilme, sadece bir çözgü telinin etrafından dolanır, ilmenin diğer ucu serbest kalır.



Bu İki Farklı Düğüm Tekniği Karşılaştırıldığında:
1- Türk düğümü ile dokunmuş bir halının tüyleri halı eskidikçe aşınmaya ve dökülmeye başlasa bile düğümün lupu kalır, halının atkı ve çözgüsü görünmeye başlamaz.

Dolayısıyla halı desen güzelliğini ve rengini uzun yıllar muhafaza eder. Ancak İran düğümü ile dokunmuş bir halının tüyleri aşınmaya ve dökülmeye başladığında asimetrik bağlanma nedeniyle düğümde lup olmadığı için halının çözgü ipleri görünmeye başlar.

Bir süre sonra muhtemelen halının kalan düğümü de tutunamayacak, dökülecek ve aşınmış bölgedeki renk ve desen tamamen yok olacaktır.

2- Türk düğümleri bir ucundan çekilse dahi sökülmez, çıkmaz; tam aksine daha da sıkılaşır. Ancak, İran düğümlerinin bir ucundan çekildiği takdirde çözülerek çıkma olasılığı vardır.

3- Türk düğümünün atılması İran düğümünün atılmasından daha zordur ve daha fazla zaman alır. Bu nedenle aynı düğüm sıklığındaki iki halıdan Türk düğümlü olanı daha makbuldür ve tercih edilir.

18 Şubat 2013 Pazartesi

Halı'da Kullanılan Boya ve Çeşidi


Halı'da Kullanılan boyalar da ikiye ayrlır. Kök boyalar ve sentetik boyalar. Kök boyalar bitkilerden ve bitki köklerinden yapılır. Günümüzde çok mükemmel sentetik boyalar da söz konusudur. Ve çok güzel sonuçlar elde edilmektedir. Ancak hiç bir zaman kök boyaların o üç boyutlu parlak güzelliği veremezler. Bu nedenle kök boyalar tüm eksperlerin tercihidir. Ancak gittikçe kaybolmaya yüz tutmaktadır.


Halı


Halı; atkılarının sarılmasından sonra (arka iplikleri) üzerine istenilen hav yüksekliğinde iplerin geçirilerek düğümlenmesi ile yapılan ev içinde genellikle yer örtüsü olarak kullanılan eşyadır. Bazı evlerde duvarlarda da görülmektedir.